این تحقیق توسط آقای مهندس نوید پورسلطانی ورودی ۸۵ از دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان برای وبلاگ مهندسان شیمی قوچان ارسال شده است .
در صورتی که شما هم تحقیق و یا مقاله ای در ارتباط با مهندسی شیمی دارید می توانید همراه با مشخصات کامل خود به آدرس ایمیل مدیر وبلاگ ارسال نمایید تا با نام شما به صورت رایگان در معرض دید عموم قرار گیرد.
با تشکر مدیر وبلاگ مهندسان شیمی قوچان اسماعیل اسماعیل زاده.
تاریخچه:
شناخت
انرژی خورشیدی و استفاده از آن برای منظورهای مختلف به زمان ماقبل تاریخ باز
میگردد. شاید به دوران سفالگری، در آن هنگام روحانیون معابد به کمک جامهای
بزرگ طلائی صیقل داده شده و اشعه خورشید، آتشدانهای محرابها را روشن میکردند.
یکی از فراعنه مصر معبدی ساخته بود که با طلوع خورشید درب آن باز و با غروب خورشید
درب بسته میشد.
ولی
مهمترین
روایتی که درباره استفاده از خورشید بیان شده داستان ارشمیدس دانشمند و
مخترع
بزرگ یونان قدیم میباشد که ناوگان روم را با استفاده از انرژی حرارتی خورشید
به آتش
کشید گفته میشود که ارشمیدس با نصب تعداد زیادی آئینههای کوچک مربعی شکل
در کنار
یکدیگر که روی یک پایه متحرک قرار داشتهاست اشعه خورشید را از راه دور روی
کشتیهای
رومیان متمرکز ساخته و به این ترتیب آنها را به آتش کشیدهاست. در ایران
نیز
معماری سنتی ایرانیان باستان نشان دهنده توجه خاص آنان در استفاده صحیح و مؤثر
از انرژی
خورشید در زمانهای قدیم بودهاست.
با وجود
آنکه انرژی خورشید و مزایای آن در قرون گذشته به خوبی شناخته شده بود
ولی بالا بودن هزینه اولیه چنین سیستمهایی از یک طرف و عرضه نفت و گاز ارزان از طرف
دیگر سد راه پیشرفت این سیستمها شده بود تا اینکه افزایش قیمت نفت در سال ۱۹۷۳ باعث شد که کشورهای
پیشرفته صنعتی مجبور شدند به مسئله تولد انرژی از راههای دیگر (غیر از استفاده
سوختهای فسیلی)توجه جدیتری نمایند.
چگونه میتوانیم از گرمای خورشید برای تولید انرژی استفاده کنیم. آیا از نور خورشید نیز میتوان انرژی بدست آورد. برای اینکار از باتری خورشیدی استفاده میشود که نور خورشید را میگیرد و برق تولید میکند. باتریهای خورشیدی از مادهای بنام سیلیسیوم ساخته میشود. هر باتری خورشیدی برق بسیار ناچیزی تولید میکند. برای همین معمولا باید از تعداد زیادی باتری کنار هم استفاده شود تا مقدار برقی که بدست میآید، مفید و مناسب باشد.
این باتریهای خورشیدی خیلی سبک هستند و به راحتی میتوان آنها را به دهکدههای دور افتاده برد. مردمی که همیشه در حرکت هستند نیز میتوانند این باتریها را همراه داشته باشند و هر کجا که میروند از برق آنها استفاده کنند. مثلا گروههای پزشکی که برای درمان مردم به صحراها و جاهای دور افتاده میروند، باتریهای خورشیدی را برای روشن نگه داشتن یخچالهایشان بکار میگیرند تا داروها سالم و خنک بمانند.
|
با ساختن نیروگاههای
خورشیدی بزرگ میتوان مقدار زیادی
برق تولید کرد. البته این نیروگاهها در جاهایی مفید هستند که روزهای طولانی و آفتابی
دارند. نیروگاه خورشیدی محیط را آلوده نمیکند، چون انرژی لازم را از خورشید میگیرد
و نیازی به سوزاندن سوختهای فسیلی ندارد.
با استفاده از یک نیروگاه خورشیدی بزرگ ، برق مورد
نیاز تمام خانه های یک شهر کوچک تولید میشود.
نیروی خورشیدی برای امروز و همیشه :
وابستگى شدید جوامع صنعتى به منابع انرژى ، بویژه
سوختهاى نفتى و بکار گیرى و مصرف بىرویه آنها سبب شده ، این
منابع که در قرنهاى متمادى در زیر لایههاى زیرین زمین تشکیل
شده ، تخلیه شود.انرژیهاى فسیلى مانند نفت و زغال سنگ پایان
پذیر و تجدید ناپذیر هستند، اما انرژیهاى نو یا
جانشین از جمله باد ، آب و خورشید چنین نیستند. خورشید یکى از منابع مهم تجدید ناپذیر
انرژى است که به فناوریهاى پیشرفته وپرهزینه نیاز ندارد و
مىتواند به عنوان یک منبع مفید و تأمین کننده انرژى
در بیشتر نقاط جهان بکار گرفته شود.
استفاده از این انرژى برخلاف انرژى
هستهاى ، خطرى ندارد و براى کشورهاى فاقد
منابع انرژى زیرزمینى ، مناسبترین راه براى دستیابى به نیرو و رشد و توسعه اقتصادى
است. هم اکنون از انرژى خورشیدى بوسیله
سیستمهاى مختلف و براى اهداف گوناگون استفاده و بهره
گیرى مىشود که مهمترین آنها سیستمهاى فوتوبیولوژیک، شیمى
خورشیدى (Helios Chemical) ، گرماى خورشیدى
(Helios Thermal) ، برق خورشیدى
(Helios Electrical) ، سیستمهاى فتوشیمیایى ، سیستمهاى
فوتوولتاییک، سیستمهاى حرارتى و برودتى هستند.
3-3- انرژى خورشید برای آیندگان :
نیروگاه هاى خورشیدى که انرژى خورشید را به برق تبدیل مى کنند، در آینده با مزیت هایى که در برابر نیروگاه هاى فسیلى دارند، مشکل برق و تا حدودى مشکل کم آبى را بویژه در دوران تمام شدن نفت و گاز حل خواهند کرد و بطور مسلم تأسیس و بکار گیرى برجهاى نیرو ، زمینه لازم را براى خودکفایى و قطع وابستگى کشور فراهم خواهد کرد. تولید برق بدون مصرف سوخت ، نیاز نداشتن به آب فراوان ، آلوده نکردن محیط زیست ، استهلاک کم و عمر زیاد از مزیتهاى بارز برجهاى نیرو و نیروگاههاى خورشیدى نسبت به نیروگاههاى فسیلى و اتمى است.
لزوم استفاده از انرژى خورشیدى:
فناورى ساده ، کاهش آلودگى هوا و محیط زیست و از همه مهمتر ذخیره شدن سوختهاى فسیلى براى آینده با تبدیل آنها به مواد پردازش با استفاده از تکنیک پتروشیمى ، از دلایل لزوم استفاده از انرژى خورشیدى در کشور هستند. با افزایش قیمت نفت در سال 1973 کشورهاى پیشرفته صنعتى مجبور شدند، به استفاده از انرژیهاى جانشین جدیتر بیندیشند. کشورهاى صنعتى به این نتیجه رسیدهاند که با بهینه سازى مصرف انرژى در
صنایع و ساختمانها ، مصرف انرژى را مىتوان
30 تا 40 درصد کاهش داد.
بررسیهاى بانک جهانى حاکى است که اگر کشورهاى
در حال توسعه ، سیاستهاى بهینه سازى مصرف انرژى را بکار مىگرفتند، تا سال 1990
مىتوانستند 4 میلیون بشکه در روز صرفه جویى کنند.
کارشناسان معتقدند با استفاده از سیاستهاى بهینه
سازى مصرف انرژى ، ضمن کاهش مصرف انرژى
منافعى مانند: کاهش آلودگى هوا بویژه در شهرهاى بزرگ ، صرفه جویى در سرمایه گذارى
در ساخت نیروگاهها ، پالایشگاهها و سیستم گازرسانى به میزان میلیاردها دلار در
سال ، طولانى شدن عمر ذخایر نفتى ، ایجاد
اشتغال در کشور ، کم هزینه بودن و نگهدارى آسان ، عاید کشور خواهد شد.
ناگفته نماند با احتساب مصرف بیش از یک میلیون
بشکه معادل نفت در روز ، بیش از یک میلیارد دلار درآمد ارزى در سال نصیب کشور
خواهد شد. ایران با عرض جغرافیایى 25 تا 45 شمالى در منطقه مناسبى براى دریافت انرژى
خورشیدى قرار دارد. میزان انرژى که زمین در یک ساعت از خورشید دریافت مىکند، بیش
از انرژى مصرفى جهان در یک سال است. انرژى خورشیدى با بهره گیرى از روشها و وسایل
ویژه به تولید برق با استفاده از حرارت خورشید مىپردازد که حرارت نیز پس از گذار
از یک یا چند مرحله به انرژى الکتریکى تبدیل
مىشود.
پاک بودن این سیستم ، توجه بسیارى از
کشورها و دولتهاى جهان را به خود معطوف کرده تا آنجا که
انگلستان اخیرا با الزامى کردن استفاده از صفحات
خورشیدى در ساختمانهاى در حال ساخت، گامى
بلند و موثر در بهینه سازى مصرف انرژى برداشته است. از هنگامى که منابع هیدروکربن و زغال سنگ چرخه
تولید انرژى را در دست گرفت، بواسطه ارزان و در دسترس بودن آن از توجه به
انرژى کاسته شد. در ایران ، ارزانى و فراوانى بیش از حد هیدروکربون سبب شده تا به
انرژى خورشیدى توجه کمتر مبذول شود.
در
نیروگاه خورشیدی ، با استفاده از نیروی بخار ، برق تولید میشود.
تعداد زیادی آینه را بکار میگیرند تا نور خورشید را بر روی یک دیگ
بخار بتابانند که در لولههای درون آن مایعی مثل روغن جریان
دارد. روغن حرارت خورشید را میگیرد و آنقدر گرم میشود
که میتواند آب دیگ را به بخار تبدیل کند. بخار توربین را
به چرخش در میآورد. توربین هم ژنراتور را میچرخاند
و برق تولید میشود.
سولاروان نام
نیروگاه خورشیدی بزرگی است که در کالیفرنیای آمریکا
ساخته شده است. این نیروگاه برج بسیار بلندی دارد. در بالای برج یک دیگ بخار قرار
گرفته است. تعداد زیادی آینه اطراف برج روی زمین چیده شدهاند و نور خورشید را بر
دیگ میتابانند. به این ترتیب ، آب دیگ به بخار تبدیل میشود و بخار هم برای تولید
برق مورد استفاده قرار میگیرد.
روی دیوار یک ساختمان بزرگ 10 طبقه تعداد
زیادی آینه قرار دادهاند که یک آینه بشقابی بزرگ بوجود آمده است. این آینه انرژی خورشید را از منطقهای وسیع جمع آوری میکند
و بر برجی میتاباند که کوره دورن آن قرار دارد. آینههایی که
روی تپه مقابل قرار گرفتهاند، خورشید را دنبال میکنند
و پرتوهایی آن را بر آینه بشقابی بزرگ میتابانند. جالب است بدانید که تعداد
این آینهها حدود 11000 عدد است. نیروی خورشید وقتی مفیدتر خواهد بود که بتوانیم
آن را ذخیره کنیم. استخر خورشیدی میتواند
گرمای خورشید را تا ساعتها پس از غروب آن ذخیره و
نگهداری کند. این استخر سرپوشیده پوشش سیاه رنگی دارد که
گرمای خورشید را میگیرد. آب استخر دارای نمک است که مقدار آن در عمق استخر بیشتر
میشود.
لایههای بالایی آب نمک کمتری دارند از خروج گرمای
لایه پایینی که گرم و داغ شده است جلوگیری میکنند.
ساختن این استخرها و استفاده از آنها ساده است. راههای زیادی برای
استفاده از انرژی و نیروی خورشید وجود دارد. نیروی خورشید
پاکیزه است و میتوانیم انرژی مورد نیازمان را از آن بگیریم. ذغال سنگ ، نفت و گاز هوا را آلوده میکنند و سرانجام یک روز تمام میشوند.اما
خورشید به درخشش خود ادامه میدهد و نیروی آن همیشگی و
ماندنی است.
کاربردهای انرژی خورشید
در عصر
حاضر از انرژی خورشیدی توسط سیستمهای مختلف استفاده میشود که عبارتاند
از:
1- استفاده از انرژی حرارتی خورشید برای مصارف خانگی،
صنعتی و نیروگاهی.
2- تبدیل مستقیم پرتوهای خورشید به الکتریسیته بوسیله
تجهیزاتی به نام فتوولتائیک.
باتری خورشیدی:
وسیله یا دستگاهی است که نور خورشید را مستقیما به الکتریسیته یا برق تبدیل می کند. ماهوارههایی که به فضا فرستاده میشوند، انرژی مورد نیازشان را از تعداد زیادی از همین باتریها میگیرند. بعضی ماشین حسابها با باتری خورشیدی هم کار میکنند. در نقاط دور افتاده که برق ندارند، با استفاده باتری خورشیدی میتوان دستگاههایی مثل تلویزیون یا یخچال را بکار انداخت و امروزه دانشمندان ماشینها و حتی هواپیماهایی ساختهاند که نیروی خود را از باتری خورشیدی میگیرند.
باتری خورشیدی یا سلولهای فوتو ولتایی ابزارهایی الکترونیکی هستند که با استفاده از پدیده فوتو ولتائیک ، نور یا فوتون را مستقیما به جریان و ولتاژ الکتریکی تبدیل میکنند. دانشمندان اولین باتری خورشیدی را در سال 1954 ، با استفاده از ماده نیمه رسانای سیلیسیوم ، در آزمایشگاههای تلفن بل ساختند.
سیر تحولی و رشد :
دانشمندان و مهندسان بلافاصله به ارزش باتریهای خورشیدی برای تأمین انرژی ماهوارهها پیبردند، زیرا این باتریها جرم کمی دارند و هیچ بخش متحرک مکانیکی ندارند. نخستین ماهواره آمریکایی در فضا به باتریهای خورشیدی از جنس سیلیسیوم مجهز شد. و امروزه هم سلول فوتو ولتایی سیلیسیومی هنوز منبع قدرت همه سفینههای فضایی هستند. البته در این میان کاوشگرهایی که به فراسوی منظومه شمسی و مکان میانی که نور خورشید در آنجا ضعیف است رهسپار میشوند، استثنا هستند.
تهیه باتری خورشیدی:
باتری خورشیدی اولیه از تک بلور سیلیسیوم (Si) ساخته میشد که روی صفحات تختی کنار هم قرار میگرفت. کاربرد این روش ، برای مصارف عمومی و تولید انرژی در فضایی بزرگ ، بسیار گران تمام میشود. هر چند ماده خام SiO2 برای تهیه Si فراوان است، اما پالایش شن و خالص سازی کافی Si برای تهیه باتریهای خورشید پر هزینه است. برش قطعات بلوری منفرد به صورت قطعه نازکی که ویفر نام دارند، نیازمند بریدن با الماس ، پرداخت بیشتر و بالاخره چندین عمل اضافی برای افزودن ناخالصیهای مناسب است.
کاهش هزینه ساخت :
یک روش ممکن برای کاهش هزینه ، که در مورد بلوری گران قیمت نظیر Si و اخیرا گالیوم ارسنید (GuAs) ، استفاده از عدسی بزرگ و ارزان قیمت فرنل برای تمرکز نور روی سلول کوچک است. ضرایب تمرکز 25 تا 1000 با موفقیت بکار گرفته شده است. اگر چه طراحی تمرکز دهندهها نیاز به ردگیری دو بعدی وضعیت خورشید در طول روز است.
استفاده از مواد در باتری خورشیدی :
طرح بسیار نوید بخش دیگری برای سلول فوتو ولتایی ، کاربرد ورقههای فیلمهای بسیار نازکی است که روی مواد نظیر شیشه یا فولاد زنگ نزن نشانده میشوند. سه ماده که به صورت ورقههای نازک (به ضخامت تقریبی 1 تا 3 میکرومتر) نتایج فوتوولتایی خوبی بدست دادهاند. عبارتند از: سیلیسیوم هیدروژن دار آدورف
(α - Si:H) ، سی اندپوم دی سلیند (CuLnSe2 یا بطور ساده CIS) و کادمیوم تلورید (CdTe)
ماده( α –Si:H ) به صورت ورقههای نازک با ساختار آمورف ، ساختار چند بلوری با دانههایی به صورت ورقههای نازک با ساختار بلوری با دانههایی به اندازه حدود 1 میکرومتر کاربرد دارند.
خورشید فوتو ولتایی در باتری خورشیدی CdTe :
فرآیند فوتو ولتایی در باتری خورشید CdTe
در شکل زیر داده شده است. هر کوانتوم نور (فوتون)
دارای انرژی hv است که در آن h ثابت
پلانک و v بسامد نور است. (υ = C/λ) که در
آن C سرعت نور و λ طول موج
نور است). چنانچه انرژی فوتون بیشتر از گاف انرژی نیم
رسانا (فاصله میان نوارهای نوارهای ظرفیت و
رسانش) باشد، به آن صورت فوتون جذب ماده میشود و الکترونی را از نوار ظرفیت
برانگیخته میکند و به نوار رسانش میبرد که الکترون در آنجا میتواند آزادانه
درون بلور به حرکت در آید.
الکترون بار منفی دارد، اما حفره ایجاد شده
در نوار ظرفیت دارای بار مثبت است. وقتی که الکترون حفره به سرعت از هم جدا نشوند،
الکترون جذب حفره مثبت میشود و بدون ایجاد هیچ جریانی نابود خواهد شد. بنابراین
لازم است که میدان الکتریکی برای جداسازی بارها برقرار شود.
این کار با افزودن مقدار کمی ناخالصی آلاییده به نیم رسانا و ایجاد
پیوندگاهی میان مناطق نوع n (که ذرات حامل بار در آن
بار منفی دارند) و نوع p (که با ذرات حامل در آن مثبت است) انجام میشود،
پیوند ناهمگنی از کادمیوم سولفید (CdS) نوع
n و
کادمیوم تلورید (CdTe) نوع p تشکیل
شده است.
هنگامی که فوتون ، زوجهای الکترون - حفره را در
نزدیکی این پیوندگاه n - p که در آن میدان الکتریکی قوی
برقرار است ایجاد کند، فرآیند فوتو ولتایی بیشترین بازدهی را خواهد
داشت. باتری خورشیدی در این حال حفظ به اتصال های فلزی
نیاز دارد. تا با سیم هایی که به جریان الکتریکی در وسیله ای خارجی امکان عبور می
دهند مرتبط شود. برای باتری CdS/CdTe ، اکسید قلع (SnO2) به عنوان
اکسید رسانشی شفاف (TCO) برای اتصال به CdS نیز نیکل ، گرانیت ، یا طلا برای اتصال CdTe کاربرد
دارند.